[Cẩm nang hỏi đáp Triết học]- Parmenides và trường phái Eleatic - Câu 33-36

Câu 33: Parmenides và trường phái Eleatic của ông tin điều gì?

Parmenides thành Elea (515-450 TCN) cùng với hai môn đệ là Zeno (490-430 TCN) và Mellisus thành Samos (440 TCN) lập nên trường phái Eleatic. Parmenides có ý tưởng hấp dẫn về sự hợp nhất bản thể nguyên thủy tối hậu của mọi sự với thực tại tri nhận của chúng ta vốn là thứ chúng ta cho là được kết hợp của nhiều vật khác nhau. Ông lập luận một cách mạnh mẽ rằng: thực tại là một toàn thể không phân hóa, nghĩa là không chuyển động và không thay đổi. Parmenides gạt bỏ sự thay đổi và nhiều vật khác biệt mà con người kinh nghiệm một cách thông thường. Ông cho rằng những điều đó đơn thuần là ảo tưởng.

Câu 34: Lập luận của Parmenides trong tuyên bố của ông về cái Một thực sự là gì?

Parmenides trước hết giả định rằng thực tại thì không thay đổi. Thực tại là Một vật duy nhất. Bởi vì cái gì đó không thật thì không thể có ảnh hưởng đến cái có thật, không gì có thể phân chia cái Một. Qua định nghĩa, cái Một không thể chuyển động hoặc thay đổi. Bởi vì cái Một là cái gì đó duy nhất vốn là thực, còn cái mà chúng ta tri nhận như chuyển động và thay đổi thì không thực.

Học trò của Parmenides là Zeno thành Elea (490-430 TCN) bênh vực tư tưởng thực tại là cái Một và không chuyển động lẫn không thay đổi, bởi tại vị trí tỏ ra chuyển động của nó và sự thay đổi của nó như thế dẫn đến sự vô lý. Zano nổi tiếng với những nghịch lý của ông ta. Mellisus thành Samos (440 TCN) bổ sung rằng cái Một thì không giới hạn, hoặc trong thuật ngữ của chúng ta là vô hạn, và khẳng quyết rằng không có khoảng không trống rỗng.

Câu 35: Các triết gia đã làm gì sau khi Parmenides khẳng định về bản chất của thế giới khả giác?

Trước Plato, có một vài nỗ lực của các triết gia nhằm giải thoát thực tại của những thành phần thay đổi, chuyển động của kinh nghiệm thông thường vốn khởi đi từ tuyên bố của Parmenides: chỉ có duy nhất đó là cái Một mới là thực, là cái không thay đổi. Những triết gia này đến sau Parmenides cố gắng thiết lập một hệ thống lý thuyết cho rằng thực tại di chuyển và thay đổi, hoặc nói cách khác, họ muốn tái khẳng định quan niệm chung nhằm chống lại tuyên bố có tính huyền bí của Parmanides về thế giới chúng ta nghĩ là thực hoặc không thực, bởi vì nó không là Một. Plato trở lại những ý tưởng của Parmenides như một sự thiết lập cho một sự phân biệt tỉ mỉ hơn giữa thws giới khả giác và thế giới khả niệm, mặc dầu với Plato, cái Một không tri nhận được trong thực tế thì nhiều. Aristotle cung cấp sự biện hộ thành công nhất về quan niệm chung và về thực tại của thế giới khả giác bằng việc khẳng định rằng thế giới khả giác là thực.

Câu 36: Các triết gia Tiền Socrates đã phản ứng gì với tuyên bố Nhất nguyên luận (monism) của Parmenides?

Một số triết gia sau Parmenides cảm thấy ông ta quá đơn giản, và họ đã đưa ra nhiều giải thích phức tạp hơn về bản chất của thực tại. Mặc dù những cố gắng này không luôn luôn thuyết phục các thính giả đương thời của họ; nhưng sau này, trong lịch sử triết học, họ được đánh giá rất cao.

Chuyển ngữ: Nhóm Maiorica, Học viện Dòng Tên

Nguồn: Naomi Zack, Ph.D., The Handy Philosophy Answer Book, (Visible Ink Press, 2010), 15-16.